Prestatiedrang, conservatisme en absolute zekerheden omtrent wat hoort en wat niet – volgens schrijver Sang Young Park maken ze menige Zuid-Koreaan diep ongelukkig.
Sang Young Park (35) is een van de meest succesrijke jonge auteurs van Zuid-Korea. Dik anderhalf jaar nadat zijn debuut Liefde in grote stad in de zomer van 2019 werd gepubliceerd, was de roman al aan zijn 26ste druk toe. Het boek belandde tevens op de longlist van de International Booker Prize.
Ook zijn nieuwe roman, Maak me eendimensionaal, werd door de Zuid-Koreaanse jeugd lovend onthaald. Het verhaalt speelt zich af in de conservatieve stad Daegu en volgt een niet bij naam genoemde protagonist tijdens zijn middelbare schooljaren en de ontdekking van zijn homoseksualiteit. ‘Dit is een roman waar ik erg lang aan heb gewerkt, ik begon er op mijn 24ste al aan’, vertelt Park. ‘Sterker nog; het is om dit verhaal te brengen dat ik überhaupt schrijver ben geworden’.
Waarom?
‘Het was een manier om af te rekenen met een aantal trauma’s uit mijn jeugd. De Aziatische financiële crisis (1997) bijvoorbeeld, die heel veel gezinnen opzadelde met huizenhoge schulden. Dat werd aanzien als een schandelijk fenomeen. Niemand durfde er openlijk over te praten, wat resulteerde in vervreemding en een diep gevoel van eenzaamheid. Tegelijk was er de impact van het WK voetbal van 2002, dat ons land gezamenlijk met Japan organiseerde. Er heerste een ware voetbalgekte – als je daar dan niets mee had, voelde je je erg geïsoleerd. En daarbovenop kwam natuurlijk mijn seksuele identiteit, die het überhaupt moeilijk maakte om deel uit te maken van een groep’.
Veel geheimen, die uitmonden in stil verdriet.
‘Inderdaad. Soms krijg je het gevoel dat je zoveel te verbergen hebt, dat je je gaat afsluiten voor het leven. En dan kom je er later achter dat er heel veel mensen in jouw situatie verkeren, wat voor solidariteit had kunnen zorgen. In dramaseries zie je nu voortdurend hoe deurwaarders aanklopten bij failliete ondernemers, en iedereen herkent het als een symptoom van de Aziatische financiële crisis. Destijds werd er geenszins openlijk over gecommuniceerd. Iedereen probeerde de schijn op te houden dat het allemaal wel lukte’.
Maak me eendimensionaal speelt zich af in het conservatieve Daegu, in een religieuze familie. Wat hebt u met het christendom?
‘Ik kom uit een erg behoudsgezind, christelijk gezin, wat niet uitzonderlijk is. Meer dan één Zuid-Koreaan op drie is christelijk – protestants of katholiek. Bovendien zijn de christelijke bewegingen erg militant en politiek actief in het tegengaan van progressieve wetgeving. Keer op keer mobiliseren ze hun achterban voor manifestaties.
Als kind ervaarde ik religie als erg verstikkend, er was volstrekt geen vrijheid. Alles wat met seksualiteit te maken had, was zondig taboe, en dan heb ik het niet eens over homoseksualiteit.
Tegelijk uitte dat christendom zich in een totale focus op studie. Kinderen horen geen andere verlangens te hebben dan het behalen van goede resultaten – alsof het Jesus is die dat van hen verwacht. Lol willen trappen, gewoon gelukkig zijn, dat maakt geen deel uit van de doctrine’.
Van eenzelfde geest is de schoolomgeving doordesemd. Er worden lijfstraffen uitgedeeld, de puntenklassificatie hangt uit – je zal maar onderaan de lijst staan – en het enige dat in alle gesprekken telt, zijn resultaten. Is dat nog steeds het geval?
‘Wellicht behoor ik tot de laatste generatie die op school onderworpen werd aan lijfstraffen. Het slaan of kaalscheren van leerlingen mag anno 2023 niet meer. De wet op het Kinderwelzijn uit 2011 en de verschillende amendementen in de daaropvolgende jaren, brachten daar verandering in. Maar is de mentaliteit fundamenteel gewijzigd? Leraren maken zich ook nu nog vaak schuldig aan verbaal geweld’.
Wat doet zo’n prestatiegerichten schoolomgeving met een opgroeiend kind?
‘Je moet die prestatiedrang zien vanuit ons recente verleden. Na de Koreaanse Oorlog (1950-1953) lag het land in puin. Het was fundamenteel noodzakelijk om terug recht te krabbelen, mensen tot initiatief aan te zetten. Iedereen moest bijdragen opdat we vooruit zouden komen. Dat ging al gauw betekenen dat mensen die niet op eigen benen konden staan, werden verstoten.
Prestatiedrang maakt nu fundamenteel deel uit van het DNA van de Zuid-Koreaanse maatschappij. Kijk naar hoe ik begon als schrijver. Ik had een kantoorbaan en al mijn vrije avonden en dagen gingen op aan het schrijven van dit manuscript. Ik sliep hooguit vier à vijf uur. Dat is niet uitzonderlijk: uit de OESO-statistieken blijkt dat wij het minst lang slapende volk zijn, en tegelijk het hoogste aantal overuren presteren. Daar wordt doorgaans niet over gemopperd, het behoort tot het arbeidsethos’.
Na een lange dag op school spendeert het hoofdpersonage ook nog uren in de hakwon, een soort bijles om de punten bij te spijkeren. Welk effect heeft dat?
‘Westerlingen hebben de neiging te denken dat het een optioneel fenomeen is, een extraatje voor uitslovers. Zo zit het evenwel niet: hoewel de hakwons privaat zijn, en dus behoorlijk duur, maken ze absoluut onderdeel uit van de schoolcarrière van elk kind. Niet gaan is geen optie. Het is hetzelfde concept als overwerk bij volwassenen: je kan er niet onderuit. Het komt er voortdurend op aan om te concurreren met de anderen, je te onderscheiden. De enige manier waarop dat lukt, is door de beste resultaten te halen’.
Dat moet een impact hebben op de menselijke relaties.
‘Helemaal akkoord. Kinderen ontwikkelen door die obsessie met resultaten niet de nodige emotionele en communicatieve vaardigheden. Dat probleem zie je nu opduiken als onderwerp van tal van sketches op YouTube, maar ik zie niet hoe het wordt opgelost’.
Het hoofdpersonage verwerpt uitdrukkelijk de vriendschap en liefde van Terry Kang, de enige openlijk homoseksuele jongen op school, in een poging zelf niet als queer te worden ontmaskerd.
‘Dat speelt mee maar ik denk dat het veel fundamenteler is. In een context van totale onvrijheid kan je de eigen gevoelens nog steeds niet onderdrukken – ze zijn er gewoon, hoe ontwrichtend dat ook is. Maar er is geen plaats voor zelfs maar de gedachte dat een andere jongen jou – als jongen – aantrekkelijk zou vinden. Die optie bestaat niet in de realiteit, en dus komt ze ook niet in je op’.
U schetst een erg homofobe omgeving, toch werd uw eerste roman, Liefde in de grote stad, een grote hit bij jongeren. Hoe komt dat?
(Lacht). ‘Ik vraag het me ook nog steeds af en kan alleen zeggen dat ik er alvast heel hard aan heb gewerkt.
Tegelijk denk ik dat velen het fijn vonden dat ik een vlot lezend boek schreef met een lichte toon, een positieve premisse. In boeken/films als Brokeback Mountain – het soort queercultuurproducten die er eerder al waren – ligt de nadruk op het verdriet en de tragedie. Ik wilde vooral aangeven dat er ook geleefd en gelachen kan worden, dat een lgbtq+-bestaan best fijn mag zijn’.
Het heeft iets schizofreens: u schetst een bloeiende homoscene en tegelijk hebben queers in Zuid-Korea geen rechten.
‘De Zuid-Koreaanse maatschappij is ontzettend normatief: iedereen is doordrongen van de gedachte hoe iemand moét zijn. Het feit dat er Netflix-series of YouTube-shows zijn waarin homo’s of transpersonages worden opgevoerd, betekent helemaal niet dat ze maatschappelijk worden geaccepteerd. Ze fungeren als merkwaardige buitenstaanders, als een vorm van vermaak, iets waar we lekker om kunnen lachen.’
Hebt u het gevoel dat de maatschappij een transitie doormaakt en dat de grotere zichtbaarheid van lgbtq+-mensen en -thema’s onvermijdelijk leidt tot grotere acceptatie?
‘Daar ben ik niet zeker van. Ik word nu inderdaad vaak uitgenodigd in tv-shows, maar doorgaans is dat niet om het over queerthema’s te hebben. Ik geld dan als de leuke, jonge schrijver, als betrof het een typetje. Er is zo ook een grappige politieman, die altijd wordt opgevoerd als er een incident van openbare orde is. Ik deins er uiteraard niet voor terug om homoseksualiteit aan te kaarten, maar achteraf zie je toch dat die stukjes er vaak uit worden weggemonteerd’.
De Zuid-Koreaanse maatschappij is ook sterk beïnvloed door het uit China overgenomen neo-Confucianisme, dat tijdens de Chosŏn dynastie (1392–1910) de staatsideologie werd. Vandaar de nadruk op respect, hiërarchie en filiale piëteit. Bracht het christendom daar verandering in?
Geenszins. Het christelijke laagje, alsook de boeddistische invloeden, kwamen daar gewoon bovenop. Het is precies die mix van normatieve systemen die de Zuid-Koreaanse maatschappij erg behoudsgezind maakte, en heel genderongelijk. Dat is overigens het eerste wat mij altijd opvalt in contact met China: dat vrouwen er veel minder worden gediscrimineerd.’
En toch heeft Zuid-Korea via zijn Hallyu of Korean wave erg veel soft power. De K-pop, K-drama,.. hebben zowel in Europa als de VS veel fans. Het aldus gepropageerde beeld van Zuid-Korea klopt helemaal niet met de werkelijkheid?
‘Het is een totale fantasie, door de overheid gefinancierd en gepland, precies om meer soft power te genereren. En in dat opzicht dus erg succesvol. K-literatuur zien we evenwel niet. Dat komt volgens mij omdat de eerste deugd van literatuur de waarachtigheid is. Je moet als schrijver oog hebben voor de donkere kanten van de maatschappij en alleen wat echt is, heeft bestaansrecht’.
Die nadruk op de donkere socio-maatschappelijke realiteit zagen we ook bij de bekroonde film Parasite van Bong Joon-ho. Is dat een reactie op de fantasie van de Korean wave?
‘Zo zou ik het niet zien. Het punt is dat Bong al meer dan twintig jaar films maakt, alleen had het Westen lange tijd geen aandacht voor hem. Dat hij nu wél ontdekt werd, heeft misschien juist met Hallyu te maken: de groeiende soft power van Zuid-Korea zorgde ervoor dat een westers publiek bereid was om verder te kijken.’
In uw romans stelt u het queerthema centraal. Ziet u dat als uw bijdrage aan de strijd?
‘Ik ben niet erg optimistisch over het effect ervan. Wel ben ik het aan mezelf, en aan al die mensen die me brieven en mails sturen, verplicht om te blijven vechten voor gelijke rechten. En om aan iedereen duidelijk te maken dat er wel degelijk een lgbtq+-gemeenschap is. Ze mag dan niet in het officiële plaatje passen, verdwijnen zal ze niet. Het enige wat me hoopvol stemt, is de energie in mijn land – we zijn dynamisch, dus zouden we onze kracht ook voor maatschappelijke kwesties kunnen aanwenden, toch?
(Aarzelt) Weet u wat ik het meest verrassende vind aan dit gesprek – het eerste met een niet-Zuid-Koreaanse interviewer over mijn nieuwe roman? Dat homoseksualiteit in uw vraagstelling niet centraal staat. Heerlijk ! Ik hoop dat ook wij een vrij land kunnen worden, met een homohuwelijk en gelijke rechten, zoals België of Nederland. En dan is die permanente focus niet langer nodig. Maar de weg is nog lang.’
Sang Young Park wordt op het Passa Porta Festival geïnterviewd door Angelo Tijssens. Zaterdag 25/3 18.00u
boeken:
Liefde in de grote stad, 2021, Uitgeverij Das Mag
Maak me eendimensionaal, 2023, Uitgeverij Das Mag
Main Source: De Standaard