De Standaard*, Do. 04 Jun. 2020, Pagina 27
China berooft Hongkong van zijn unieke status. De internationale reactie is teleurstellend, schrijft Catherine Vuylsteke.
Vandaag is het weer zover. Al voor de 31ste keer. ‘Mijn drug heet 4 juni’, schreef een Chinese dichter destijds en dat geldt nog steeds. Wegens onverwerkt, doodgezwegen. Hongkong was de belangrijkste herdenkingsplaats van het Tiananmen-bloedbad van 1989. Nu mag dat niet meer.
Wegens covid-19 natuurlijk. Geen mens wil een nieuwe piek riskeren, toch? Maar als het alleen om het virus ging, waarom zouden de Hongkongse scholen dan op 27 mei zijn heropend, is bar- en restaurantbezoek toegelaten, mogen de goden in hun tempels worden aanbeden en kun je zelfs opnieuw in de zwembaden terecht?
De link tussen ‘6.4’ – zoals het bloedbad in het Chinees heet – en de kleine stadstaat is altijd sterk geweest: het is de democratiseringsbeweging van de toen nog Britse kroonkolonie Hongkong die mensen en middelen mobiliseerde om de Chinese studentenleiders na het bloedbad te helpen ontsnappen. Tegelijk is Tiananmen een symbooldossier: hoe ontevredener Hongkongers waren over hun situatie, hoe groter de aantallen bij de herdenkingen in Victoria Park. Vorig jaar, in ‘de zomer van de onvrede’, waren ze met meer dan 100.000.
Het herdenkingsverbod komt luttele dagen nadat de Chinese meesters Hongkong met een nieuwe veiligheidswet hebben beroofd van zijn unieke status. Die werd goedgekeurd door het Chinees Nationaal Volkscongres. De wet moet nog in een verordening worden gegoten, die binnenkort van kracht wordt. Vanaf dan zijn ‘subversie van de staatsmacht’, afscheiding, terrorisme en ‘buitenlandse interventies’ in Hongkong verboden. Bovendien mag het Chinese veiligheidsapparaat onbeperkt in het territorium opereren. ‘Eén land, twee systemen’ wordt één land zonder meer. Hongkong als de zoveelste Chinese stad, verstrikt in een snoer van repressie, controle en geschiedvervalsing.
Zucht naar vrijheid
De zeven miljoen Hongkongers bevonden zich in een unieke, onevenwichtige situatie. Ze hadden wat de laatste Britse gouverneur, Chris Patten, vrijheid zonder democratie noemde. Een regering wegstemmen of deelnemen aan het politieke proces konden ze niet, maar ze hadden wel het recht om op straat te komen.
Reken maar dat ze dat gedaan hebben, de voorbije jaren. Eerst was er de Paraplubeweging (2014) en vorig jaar demonstreerden honderdduizenden burgers van de lente tot de herfst. Tegen de uitleveringswet, het politiegeweld, de gehate marionet van Peking, chief executive Carrie Lam. De lokale verkiezingen van november bevestigden wat velen al wisten: het democratische kamp won op één na alle zetels. Het volk had gesproken en Pekings gezichtsverlies was onbeschrijfelijk.
Hongkongse experts hoopten toen twee dingen: dat de wereld hun wanhopige zucht naar vrijheid zou opmerken en honoreren, en dat de nieuwe gekozenen een bovengemiddelde fantasie aan de dag zouden leggen om hun mandaat te laten uitstijgen boven hun bevoegdheid voor de aanleg van plantsoenen en andere lokale zaken.
Autoritaire opmars
Die hoop is de grond ingeboord. De nieuwe Chinese wet zet Hongkongse politici buitenspel (DS 30 mei). De VS, Australië, Canada en Groot-Brittannië stelden alleen dat ‘de wet indruist tegen China’s internationale verplichtingen en het vertrouwen in Peking ondermijnt’. Washington werkt sancties uit, de Britse premier Boris Johnson zei dat drie miljoen Hongkongers het recht zullen krijgen om zich in Groot-Brittannië te vestigen. Alsof massaal weglopen de oplossing is. Ook de EU, China’s belangrijkste handelspartner,
deed teleurstellend weinig, want ze is intern verdeeld. De Europese Hoge Vertegenwoordiger Josep Borrell zei dat de Unie ‘zich ernstige zorgen maakte’. Andermaal spelen nationale economische belangen en kortetermijndenken.
Nochtans gaat dit niet louter om Hongkong, maar om China’s drieste, autoritaire opmars in de wereld. Dat is een scenario waarin Taiwan internationaal onzichtbaar blijft, Australië economisch wordt gestraft, omdat het een onafhankelijk onderzoek eiste naar covid-19 in China, Zweden onder vuur wordt genomen, omdat het de vrijlating wenst van een verdwenen Zweeds-Chinese boekhandelaar, Canada verschillende burgers achter de tralies zag verdwijnen als revanche voor de Huawei-perikelen …Tibet, de dalai lama, Liu Xiaobo, Li Wenliang. Het lijstje is schier oneindig – China’s sharp power neemt alleen maar toe. Willen we dat wel?