Volgens de Saoedische justitieminister Mohammed al Issa wordt er momenteel nieuwe wetgeving klaargestoomd waardoor vrouwen binnenkort hun cliënten zouden kunnen verdedigen in de rechtszaal. Wanneer ‘binnenkort’ begint, zei hij er niet bij. In 2003 was er ook al sprake van een dergelijke doorbraak, maar sindsdien gebeurde er weinig. In 2002 kwamen de eerste vrouwen in advocatenkantoren binnen, waar ze zaken voorbereidden voor hun mannelijke collega’s. “We zetten deze stap omdat we merkten dat vrouwelijke cliënten hun verhaal liever deden tegen vrouwen. En we zijn ervan overtuigd dat vrouwen, indien ze goed zijn opgeleid, een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het vak, zelfs met respect voor de geldende waarden en normen”, zei de baas van Faisal Yamani, het eerste kantoor dat vrouwen in dienst nam, destijds.
Datzelfde argument van klantgerichtheid wordt nu ook gebruikt om vrouwen te laten pleiten in de rechtszaal. Of beter: in een klein, afgeschermd deel ervan. “Het probleem is dat de vrouwelijke advocaten slechts een beperkte licentie krijgen”, schreef rechtenexperte Sabria Jawhar in november al op haar blog, toen de geruchten over de hervormingen begonnen te circuleren. “Ze kunnen alleen zaken van familierecht doen en bovendien mogen ze slechts in voor hen voorbehouden gedeeltes van het gerechtsgebouw komen.” Met andere woorden: ze kunnen geen contact hebben met de rechters, wat hen een groot concurrentieel nadeel geeft tegenover hun mannelijke collega’s, die voortdurend met de rechters overleggen over de wending die een bepaalde zaak moet krijgen.
Imago opkrikken
Jawhar schreef dat ze de hele hervorming, “die in dit tempo zo ongeveer tot 2019 zal duren”, vooral zag als een maneuver om het Saoedische imago op te krikken. “Het zal verkocht worden als de zoveelste stap op de weg naar gelijkwaardigheid voor vrouwen, maar ondertussen worden onze rechten nog altijd met de voeten getreden. Het hele probleem ligt in het feit dat niet verwante mannen en vrouwen zich niet in dezelfde kamer mogen bevinden, wat leidt tot totale gendersegregatie en dus discriminatie van vrouwen.”
Veel rechtenexperts vinden overigens dat het al dan niet mogen pleiten voor vrouwen maar een van de vele problemen is van het Saoedische rechtssysteem. Zij hekelen vooral ook het feit dat alle rechters mannelijke geestelijken zijn, die zich niet bedienen van een duidelijke codex maar die zelf interpretaties maken op basis van de sharia. Dat betekent dat de marge van de rechter erg groot is, wat vaak een heel verschillend vonnis voor twee vergelijkbare conflicten of vergrijpen oplevert.
Een ander probleem betreft de onmenselijke straffen die voorzien worden voor bepaalde vergrijpen. Zo werden er vorig jaar minstens twee mensen gekruisigd en onthoofd, waarna ze aan het publiek werden getoond. Eén geval had op 29 mei plaats en betrof een man die schuldig was aan een dubbele moord. De bedoeling van de kruisiging is een voorbeeld stellen voor de gelovigen. Vorige maand kreeg een tienermeisje negentig stokslagen in het bijzijn van haar klasgenootjes voor het bezit van een mobieltje op school.
Vrouwen zijn volgens de shariawetgeving intrinsiek minderwaardig: de afkoopsom voor de moord op een vrouw bedraagt maar de helft van die van een man en evenmin is er een minimumleeftijd voor het uithuwelijken van meisjes, wat er in sommige gevallen op neerkomt dat een twaalfjarige zich echtgenote weet van een veel oudere man. Momenteel probeert de Saoedische mensenrechtencommissie daar overigens wat aan te doen: een verzoek tot scheiding van een twaalfjarig meisje zou in de ontbinding van het huwelijk kunnen resulteren. De commissie hoopt zich op dat precedent te kunnen beroepen om andere zaken aanhangig te maken.